Kryzys europejskiej fortyfikacji po roku 1870 nie trwał długo.
Inżynierowie wojskowi wybrnęli z niego wprowadzając regułę dalekiego wysunięcia na zewnątrz pierścienia umocnień twierdzy (średnio teoretycznie przyjmowano 6 - 9 km) oraz nową formułę fortu: fort artyleryjski.
Odległość wynikała z wzrostu donośności dział.
Fort jednocześnie miał dawać osłonę przed zwiększoną siłą rażenia, oraz tworzyć ześrodkowany zespół stanowisk artylerii, panującej ogniem nad przedpolem dla skutecznego zwalczania baterii oblężniczych.
W tym systemie obronnym 18) zdecydowanie dominowała funkcja walki dalekiej, a tym samym rola ciężkiej artylerii.
Formułę stałego fortu artyleryjskiego najpierw opracowano i wprowadzono do realizacji w latach 1874 - 75 na dużą skalę we Francji i w Niemczech w obliczu napiętych stosunków między tymi państwami.
Pierwowzory tej formuły pojawiły się wcześniej.
Z obszernej problematyki genezy typu warto wskazać na rolę Andreasa Tunklera, szefa dyrekcji inżynierii w austriackiej wówczas Weronie: jego dziełem były forty o polowym charakterze ''Ca'Bellina'' i ''Ca'Vecchia'' (1866), od których wyszła austriacka formuła fortu artyleryjskiego 19).
W fortyfikowaniu Galicji w latach 70 - tych panował pewnego rodzaju zastój, jednak w Krakowie pojawiły się pierwsze przejawy dążeń do przełamania kryzysu.
W 1870 roku władze wojskowe zawnioskowały o kredyt na budowę dzieła obronnego, daleko wysuniętego na ok. 7 km od centrum miasta: na Łysej Górze w Węgrzcach przy trakcie warszawskim; póżniej także na Pasterniku przy trakcie śląskim 20).
Prace, z początku powolne, ruszyły w latach 1872 - 73 i ukończono je w 1878; dzieła te miały charakter półstały, acz zapewne posiadały kazamatowe podwalnie, być może także murowane kaponiery (brak bliższych danych).
Można przypuszczać, że realizacja samotnych obiektów do strzeżenia szlaków komunikacyjnych to poniekąd kontynuacja wspomnianego wysunięcia izolowanego Fortu 15.
Drugi etap rozpoczął się nagle.
W latach 1878 - 79 Austro - Węgry ponownie stanęły w obliczu możliwości wojny z Rosją, znów na tle kolejnej wojny rosyjsko - tureckiej.
W ówczesnych warunkach po raz kolejny przyjęto szybko ufortyfikować Kraków pierścieniem dzieł obronnych w tym promieniu, które wyznaczały w terenie dzieła Pasternik i Łysa Góra.
Były to samodzielne ziemne baterie dla artylerii oraz półstałe szańce o charakterze fortów artyleryjskich - ich budowa przypadła na lata 1878 - 1879 21).
Na nowym, długim obwodzie Twierdzy zrealizowano kilkanaście dzieł, zapewne nie wszystkie ukończono, a niektóre z planowanych nie zostały wówczas rozpoczęte (na południu).
Jednak właśnie ten obwód stał się zaczątkiem zewnętrznego III pierścienia Twierdzy Kraków 22), a obiekty z tego etapu najwyrażniej lokalizowano podług planu, który póżniej był kontynuowany.
Etap ten płynnie przeszedł w następny, przypadający na lata 1881 - 88.
W tym etapie Kraków stał się twierdzą fortów artyleryjskich, zbudowanych w trzecim pierścieniu.
Klasyczny standard - stały fort artyleryjski w wersji jednowałowej - reprezentowało osiem nowo powstałych i przebudowanych dzieł 23).
Powstały one w latach 1881 - 86...
Więcej: http://www.fortyck.pl/faq_tk3.htm
Wkrótce ciąg dalszy historii Twierdzy Kraków.
